Etos pracy, a wartość współpracy

Etos pracy, a wartość współpracy

Praca towarzyszy ludziom od lat. Chociaż jej pojęcie i odbiór zmieniały się na przestrzeni epok, jedno jest pewne, praca uzdatnia człowieka do życia społecznego, kształtuje światopogląd i systematyzuje wartości.

Praca jest świadomym wyborem każdego z nas, dlatego to jak będziemy ją wykonywać i jakie mamy do niej podejście jest sprawą indywidualną. Jednak w społeczeństwie funkcjonuje takie pojęcie jak ETOS PRACY, ale czy wiemy co to dokładnie znaczy? Czy świadomie stosujemy to na co dzień?

Pisząc o etosie pracy, należy pokrótce zdefiniować to pojęcie i przypomnieć jego cechy konstytutywne. 

Etos pracy to charakterystyczny dla danej grupy społecznej lub dla całego społeczeństwa zespół wartości i norm odnoszący się do wartości fundamentalnej, jaką jest praca. 

Człowiek rozpoczyna pracę w wieku ok. dwudziestu lat, czyli jako człowiek dorosły, mający w znacznym stopniu ukształtowany charakter. Ten charakter kształtuje się najpierw w rodzinie, a potem w okresie kilkunastu lat nauki i studiów. Jeśli w tym okresie człowiek nie nabył pozytywnego stosunku do pracy, to wejście w rolę pracownika musi oznaczać rozpoczęcie bardzo późnego „procesu socjalizacji”, w którym dorosłemu człowiekowi narzuconych zostanie szereg ograniczeń, które nieuchronnie związane są z pracą. Może to mylnie przedstawiać etos pracy jako zbiór niedogodności i ograniczeń.

Natomiast etos pracy nie jest tylko cechą indywidualną, nie może rozwinąć się poza społeczeństwem i nie może powstać z dnia na dzień. 

Etos pracy kształtuje się w wyniku zbiorowego doświadczenia, aleprzekazywany jest w procesie wychowania i stanowi rodzaj nawyku.

Podejście do pracy i pojęcie samego etosu zmieniały się na przestrzeni lat. 

Polscy pozytywiści pracę uważali za podstawowe kryterium wartości człowieka, ponieważ w ten sposób mogli dowieść swojej godności i przydatności dla innych. Nadali pracy rangę czynnika odradzającego i umoralniającego jednostkę i społeczeństwo. Uważano ją za swoistą formę walki z zaborcą, sposób na przetrwanie niewoli i podstawowy obowiązek obywatelski.

W późniejszych latach pojęcie to nieodmiennie kojarzyło się z osobąMaxa Webera, a szczególnie z jego książką„Etyka protestancka a duch kapitalizmu” (przekaz w języku polskim wydany w 1994), w której pisze, że konieczne jest wypracowanie takiego sposobu myślenia robotników, aby praca była celem samym w sobie, a to znów jest efektem długotrwałego procesu wychowawczego.

Zmiana jaka dokonała się na przełomie XIX i XX wieku spowodowała, że dzisiaj nowoczesny etos pracy to najprościej kultura demokratyczna.

Etos jest związany z działaniem. Przełożenie hierarchii wartości jest empirycznie dostrzegalne dopiero wtedy, gdy obserwuje się członków grupy w działaniu. To jest ten społeczny charakter etosu, grupa wytwarza swój etos, a jednostki realizują go w ramach grupy jako jej członkowie. Taka definicja etosu mieści w sobie cechy świadomościowe, powinnościowe oraz behawioralne. 

Etos pracy można więc interpretować nie tylko jako wynik nabytego dzięki doświadczeniu przekonania o opłacalności pracy dla siebie samego, ale również jako wynik stałej obecności „niezaangażowanego obserwatora”, który przypomina o społecznych skutkach działań. 

Dzięki temu człowiek mający etos pracy nie musi być nieustannie kontrolowany, ponieważ kontroluje go jego „społeczne alter-ego”.

Etyczny wymiar pracy 

Poza podmiotowością, praca ludzka ma swoją wartość etyczną, która wprost i bezpośrednio pozostaje związana z faktem, iż ten kto ją wykonuje, jest osobą; jest świadomym i wolnym człowiekiem, czyli stanowiącym o sobie podmiotem. 

Z takiego ujęcia pracy wynika wprost wniosek natury etycznej: 

O ile prawdą jest, że człowiek jest przeznaczony i powołany do pracy, to jednak poza wszelką wątpliwością praca jest „dla człowieka”, a nie człowiek „dla pracy”. Ostatecznie bowiem celem pracy wykonanej przez człowieka, choćby była to praca najbardziej służebna i monotonna, pozostaje zawsze sam człowiek.

Dawna praca to dziś współpraca

Jeśli zgodzimy się, że praca buduje przestrzeń do samorealizacji człowieka, to właśnie przez pracę człowiek kształtuje swoje człowieczeństwo. 

Praca ma więc charakter włączenia się, a nie zwykłego kontraktu. Oferta współpracy zastąpiła historycznie panujący model sprzedaży pracy. Przy współpracy wszak stanowimy grupę – jesteśmy razem, więc nie ma „towarowości pracy”. 

Niestety, w życiu społecznym można czasem zaobserwować zjawisko chluby z umiejętności niepracowania, przy jednoczesnym posiadaniu pieniędzy, jako czegoś przewyższającego pracę, będącego sposobem na wyższą jakość życia, czy wręcz dowodzącego umiejętności lepszego dostosowania społecznego w odróżnieniu od osób podejmujących pracę (jakoby mniej dostosowanych, niższych intelektualnie). 

Pewna niechęć wspólnotowego podejścia do kwestii pracy wynika także z błędnie interpretowanych podobieństw z systemami totalitarnymi, zwłaszcza komunizmem. Należy pamiętać, że komunizm wypaczył całkowicie wspólnotową ideę pracy, poprzez prymat celów wspólnoty ponad cele jednostki, podczas gdy winno być na odwrót: jednostka jest zawsze przed wspólnotą. Na tym polega podmiotowość pracy, że w jej centrum jest człowiek. 

Autorzy: Natalia Hałabuda; Krzysztof Dresler

BAAK pomaga firmom pozyskiwać dług i optymalizować jego koszty i warunki www.baak.com.pl ; 781 88 44 88